Geschiedenis van ons gilde

🏰 Geschiedenis van ons gilde

Een eeuwenoude traditie

Hoe oud een gilde precies is, is vaak moeilijk vast te stellen. Oprichtingsakten bestaan zelden, en de ouderdom kan meestal alleen worden afgeleid uit archiefstukken — bijvoorbeeld over altaren, schenkingen of bezittingen.

Ook van het Sint Catharina en Barbara Gilde Geldrop zijn slechts enkele oude documenten bewaard gebleven, waaronder:

  • Een boekje “Hier volgen de jaerlycken inkomste voor de gulde van Sinte Catrina” (ca. 1720).

  • Een gezegeld stuk over de verkoop van land aan het Sint Catharina Gilde (1722).

  • Een aantekenboek met inkomsten en pachten vanaf ca. 1735, met notities over onderhoud van de trom, verhuur van land en uitgaven tot ver in de 19e eeuw.

  • Een kasboek (ca. 1790–1800) met betalingen aan onder meer de tamboer en de aanschaf van tromkoorden.

  • Een opschrijfboek uit 1867 met ledenlijsten en vermeldingen van teerfeesten.

 

Hoewel een exacte oprichtingsdatum ontbreekt, wijzen archieven van het bisdom Luik uit 1497 op het bestaan van een altaar van Maria, Catharina en Barbara in de kerk van Geldrop.
Daarom wordt aangenomen dat het gilde rond 1475 is opgericht.

Feestelijk 300-jarig jubileum in 1894

Het 300-jarig bestaan van het gilde werd in 1894 groots gevierd. Van de 43 aangemelde gilden kwamen er maar liefst 37 naar Geldrop.
De Meierijsche Courant schreef enthousiast over de voorbereidingen en de prachtige medailles die door het atelier van Begeer in Utrecht waren vervaardigd.

“Het gilde van de H.H. Catharina en Barbara zal hier op zijn jubeldag een feest geven zoo luisterrijk en schitterend als men ooit op dit gebied gezien heeft.”
— Meierijsche Courant, 4 juli 1894

 

Het feest vond plaats rond het koffiehuis van Van Gaal op het kerkplein – het toenmalige stamcafé van het gilde (foto uit 1900).
De eerste prijs, een massief gouden medaille van ƒ 80,-, ging naar het Nimrod-gilde uit Aarle-Rixtel.

Uit de kroniek van de klepperman (nachtwacht) blijkt dat de viering indruk maakte:

“Het gilde vierde haar 300-jarig bestaan. Ongeveer 40 verenigingen waren opgekomen. Men wist niet precies hoeveel jaren het bestond, maar men wilde in ieder geval een feest.”

Het gildehuis lag destijds waar nu de coöperatie staat, met een doel en kegelbaan. Tijdens de kermis kreeg iedere schutsbroeder drie bonnen voor “Schut’s bier” – eigen gebrouwen!

Van kerkelijk gilde tot schuttersgilde

Waarschijnlijk begon het Sint Catharina en Barbara Gilde als een kerkelijk gilde en ontwikkelde het zich later tot een schuttersgilde.
Een aantekening uit 1736 beschrijft de functie destijds duidelijk:

“In Geldrop zijn twee compagnieën of broederschappen die enige voorrechten hebben. Deze compagnieën zijn gehouden om in geval van nood op het eerste bevel van de Heer of desselvs Drost in de wapenen te verschijnen.”

In de loop van de tijd werden deze taken door anderen overgenomen, en veranderde het gilde geleidelijk van doelstelling: van verdediging naar gemeenschap en traditie.

Welvaart en tegenslag

Het gilde kende perioden van bloei, waarin het zelfs grond en huizen in Geldrop bezat. Zo werd rond de 19e eeuw de bouw aanbesteed van vier woningen aan de Dwarsstraat, voor het aanzienlijke bedrag van ƒ 11.896,-.
Daarnaast hielp het gilde bij armoedebestrijding.
In slechtere tijden gingen bezittingen en zilver verloren, maar het gilde bleef altijd voortbestaan — een teken van sterke saamhorigheid.

Van mannenbroederschap naar open gemeenschap

Traditioneel moesten gildebroeders een wapen bezitten en oefenen in het gebruik ervan.
Daarom waren gilden eeuwenlang uitsluitend voor mannen.
Toch speelden vrouwen, ook vroeger, een waardevolle rol binnen het gilde.

Sinds 16 februari 2023 is het lidmaatschap officieel opengesteld voor vrouwen — een historische stap die met trots is vastgelegd in de statuten.
In 2025 telt het gilde 22 leden.

Een eigen gildehuis

 Dit koffiehuis op het kerkplein is het stamcafé van het gilde. Foto is van 1900.

Het huidige gildehuis is gebouwd door de gildebroeders zelf, steen voor steen, nadat zij via acties het benodigde geld bijeenbrachten.
Het ligt aan de Strabrechtseheideweg 8A, naast manege Meulendijks, op grond die door Martien Meulendijks aan het gilde is verkocht.
Hoewel de locatie officieel binnen de gemeente Heeze valt, blijft het gilde onlosmakelijk verbonden met Geldrop.

 

 

💬 Een levende traditie

Al meer dan vijf eeuwen is het Sint Catharina en Barbara Gilde een vaste waarde in Geldrop.
De tijden veranderen, maar de saamhorigheid, traditie en eerbied blijven hetzelfde.
Met trots dragen de gildebroeders en -zusters die eeuwenoude erfenis verder — in verbondenheid met de gemeenschap van vandaag.